Voorkom financieel misbruik van ouderen!
Erfrecht
Financieel misbruik van ouderen komt helaas regelmatig voor. Met een substantiële groei van het aantal kwetsbare ouderen is de verwachting dat het aantal gevallen van financieel misbruik zal stijgen. Vermoedt u financieel misbruik van een oudere? Of wilt u financieel ouderenmisbruik voorkomen? Een erfrechtadvocaat kan u hierbij adviseren en in bepaalde gevallen (rechts)maatregelen treffen. In deze column wordt verder ingegaan op wat een erfrechtadvocaat voor u zou kunnen betekenen.
Financieel misbruik is het ongepast gebruik van de bezittingen van een oudere. Bijvoorbeeld door de pinpas van de oudere voor eigen uitgaven te gebruiken, of door ongewenste bemoeienis met geldzaken. Het komt voor dat mensen worden bewogen schenkingen te doen, of het testament te veranderen, terwijl zij dat eigenlijk niet willen. De soms afhankelijke en kwetsbare positie van ouderen, maakt dat zij daar in voorkomende gevallen (toch) toe over gaan. Bij verminderde sociale controle zoals in tijden van corona is de kans om financieel misbruik te ontdekken een stuk kleiner.
In de meeste gevallen komt het misbruik pas na het overlijden aan het licht. Een erfrechtadvocaat kan trachten het verdwenen vermogen terug in de nalatenschap te krijgen. Vorderingen tot vernietiging van schenkingen, vorderingen op grond van onrechtmatige daad, het vorderen van een verbeurdverklaring behoort tot de mogelijkheden. Indien u als erfgenaam of executeur het misbruik ontdekt, heeft u diverse civielrechtelijke mogelijkheden om na het overlijden degene die financieel misbruik van de oudere heeft gemaakt aan te pakken en het geld terug te vorderen. Als erfgenaam en/of executeur heeft u recht op de administratie en stukken van de overledene. U kunt bij banken en bijvoorbeeld de belastingdienst stukken opvragen. Op deze manier lukt het vaak om het vermogensverloop te reconstrueren. Als u zelf niet bij de bank kunt aankloppen en de informatie wordt door een mede-erfgenaam of executeur niet vrijwillig verstrekt, kan een erfrechtadvocaat mogelijk afgifte van informatie en stukken afdwingen.
Het is ook mogelijk om tijdig juridische maatregelen te nemen ter preventie van (verder) financieel misbruik. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan het maken van een passend levenstestament. Een levenstestament is een volmacht, waarmee u regelt wie uw zaken mag regelen, bijvoorbeeld als u daar zelf niet meer toe in staat bent. De gevolmachtigde zal uw vermogensrechtelijke belangen waarnemen en erop toezien dat er geen financieel misbruik gemaakt wordt. Het is goed om stil te staan bij de mogelijkheden om bij leven al iets tegen dit financieel ouderenmisbruik te ondernemen. Met een levenstestament kunt u financieel misbruik niet helemaal uitsluiten, maar u verkleint wel de kans omdat u heeft laten vastleggen welke bevoegdheden iemand heeft voor bepaalde situaties. In een levenstestament kan tevens worden bepaald dat de gevolmachtigde periodiek rekening en verantwoording aan de opsteller van het levenstestament moet afleggen voor de rechtshandelingen die hij/zij verricht.
Als er een recht op rekening en verantwoording bestaat, dan gaat dat recht in beginsel over op erfgenamen. Dat recht kan ook ontstaan als er sprake is geweest van misbruik van omstandigheden, bijvoorbeeld als er handelingen zijn verricht waarmee degene die het beheer heeft gevoerd zichzelf heeft bevoordeeld, of als er sprake is van een afwijkend uitgavenpatroon. Het komt regelmatig voor dat rekening en verantwoording niet vrijwillig wordt afgelegd. Een in het erfrecht gespecialiseerde advocaat kan het afleggen van rekening en verantwoording afdwingen, als daartoe een verplichting bestaat. Voor een erfrechtadvocaat is in deze gevallen een taak weggelegd om verdwenen vermogen waar mogelijk terug te brengen in de erfenis. Het vorderen van rekening en verantwoording maakt daarvan vaak onderdeel uit. Eerst zal immers duidelijk moeten zijn wat er met het vermogen is gebeurd.
Verder biedt de wet de mogelijkheid van het treffen van beschermingsmaatregelen, op grond waarvan (verder) financieel misbruik voorkomen kan worden. Als sprake is van een kwetsbare situatie die tot financieel misbruik zou kunnen leiden, kan de kantonrechter verzocht worden een bewind in te stellen over de goederen van die persoon. Er zal – als aan de wettelijke vereisten wordt voldaan – een bewindvoerder benoemd kunnen worden, die het beheer krijgt over de onder bewind gestelde goederen, en die hierover (met toestemming van de rechthebbende of machtiging van de kantonrechter) kan beschikken.
Een erfrechtadvocaat kan u adviseren over de bestaande mogelijkheden en wat in een specifieke situatie het meest passend zou kunnen zijn.
Voorkomen is beter dan genezen. Bewustwording van de groeiende problematiek van financieel ouderenmisbruik is daarvoor de eerste stap. Gebundelde krachten waaronder netwerken van professionals[1], zijnde onder andere advocaten, notarissen, bewindvoerders en gemeenten delen hun kennis over financieel misbruik van ouderen en kunnen een verschil gaan maken in het voorkomen van financieel ouderenmisbruik.
[1] Lokale allianties Veilig (Financieel) Ouder Worden
